Wiek przedszkolny to czas na stopniowe przygotowywanie dziecka do samodzielnego funkcjonowania poza rodziną. W tym czasie to na przedszkolu spoczywa obowiązek, aby zapewnić dziecku doświadczenia i wiedzę oraz warunki do rozwoju, które wesprą go w porządkowaniu świata. Przemiany gospodarcze w naszym kraju oraz otwarte granice sprawiły, iż coraz częściej hermetyczny świat przedszkolaków musi otworzyć się na odmienność.

Trudności przeżywają również sami wychowawcy, gdyż to na nich spoczywa największy wysiłek pogodzenia wielokulturowości z przyjętym tokiem nauczania i to jeszcze w języku polskim. Dlatego warto szukać rozwiązań, wprowadzać aspekty edukacji wielokulturowej, by jak najlepiej stworzyć atmosferę w naszej placówce dla dzieci obcokrajowców, dla naszych przedszkolaków, ale także nauczycieli.

Przedszkole otwarte na odmienność

Na wstępie warto się skupić na podejściu małych dzieci do odmienności i poszukiwaniu własnej tożsamości. Analizując badania postaw dzieci wobec inności łatwo wysunąć wniosek, iż:

• małe dzieci rozpoczynają kategoryzację społeczną od różnicowania płci, w wieku przedszkolnym dzieci oceniają płeć następująco – taka sama tzn. lepsza lub odmienna tzn. gorsza. To płeć wywiera silny wpływ np. na klasyfikowanie ludzi, na preferencje wybieranych lalek, na lepsze zapamiętywanie opowieści;
• dzieci przedszkolne potrafią klasyfikować i wartościować różnych obiektów społecznych według przynależności etnicznej, zawodu, wieku;
• ogólnie rzecz ujmując, dzieci przedszkolne zazwyczaj są otwarte na innych ludzi i łatwo akceptują odmienność, w tym także wielokulturowość. Choć obserwując grupy przedszkolne, możemy również stwierdzić, iż naturalną tendencją dziecka jest preferowanie ludzi spostrzeganych jako podobnych do siebie (wiekiem, wyglądem, kolorem skóry, ubiorem, znajomością języka). W związku z tym, wprowadzenie edukacji międzykulturowej, wydaje się rozwiązaniem koniecznym, w tak szybko zmieniającym się społeczeństwie.

Dlatego warto pamiętać, że akceptacja odmienności przez naszego przedszkolaka jest osiągnięciem rozwojowym, wypracowanym przez dziecko, przy wsparciu ważnych dla niego dorosłych, w tym wychowawców, akcentujących istnienie wielokulturowości w świecie dziecka.

Na względzie musimy mieć również dynamikę ruchów społecznych, to z tych powodów w naszym przedszkolu mogą pojawić się dzieci nie tylko z mniejszości etnicznych (najczęściej Romów), ale także dzieci: imigrantów – osób, których kultura pochodzenia jest inna niż polska; reemigrantów – osób narodowości polskiej, które wróciły do kraju po pewnym czasie spędzonym poza jego granicami, w tym osób z partnerem obcokrajowcem, z rodzin dwukulturowych, czyli dzieci obcokrajowców pracujących w Polsce, uchodźców oraz z małżeństw dwukulturowych mieszkających na stałe w Polsce.

Tylko od nas zależy czy aspekt wielokulturowości będzie dla nas zadaniem, wyzwaniem, szansą czy może stanie się to problemem, a co gorsza zagrożeniem. To od nas zależy, czy wprowadzana w przedszkolu edukacja wielokulturowa zaowocuje w naszych dzieciach tolerancją i akceptacją.

Zatem jakie działania wprowadzić w placówce, w sytuacji wielokulturowość w przedszkolu stanie się rzeczywistością?

Po pierwsze musimy pamiętać, iż w najtrudniejszej sytuacji jest maluch, który stawia pierwsze kroki w przedszkolu, który staje przed trudnym zadaniem utrzymania własnej tożsamości w obcym miejscu, do którego musi się dopasować. Dwujęzyczność i dwukulturowość naszego nowego przedszkolaka mogą bowiem stać się dla niego nie lada ciężarem, który utrudni mu socjalizację w ścianach przedszkola, a wręcz może wzbudzić frustrację, która może zblokować jego naturalną chęć rozwoju.

A tego przecież chcemy za wszelką cenę uniknąć.

Warto, skupić się na przeciwdziałaniu:

• izolacji w grupie rówieśniczej dziecka w przedszkolu,
• tworzeniu się trudnych relacji z rodzicami malucha – mimo, iż występować będzie np. bariera językowa.

Pojawienie się tych dwóch negatywnych okoliczności zdecydowanie utrudni adaptację dziecka w środowisku przedszkolnym, w naszym przedszkolu, ale także w różnych sytuacjach w życiu codziennym, a w szczególności rozwoju w komunikacji interpersonalnej.

Pamiętaj!

Dzieci imigrantów, reemigrantów, dzieci dwukulturowe i dwujęzyczne, dzieci z mniejszości etnicznych i narodowych, dzieci uchodźców to dzieci z istotnymi potrzebami specjalnymi – nie tylko w sferze edukacji, ale także rozwojowej. Potrzeby te mogą wynikać nie tylko z różnic kulturowych, ale w szczególności ze zmiany środowiska edukacyjnego i trudności adaptacyjnych.

Od czego powinniśmy zacząć?

1. Poznajmy kulturę, religię nowego przedszkolaka – jest to czynnik niezbędny pozwalający na uniknięcie przykrych i nieprzewidywalnych sytuacji. W ostatnim czasie możemy duży wybór literatury przedmioty zakresie edukacji wielokulturowej. Poświęćmy trochę czasu na poszerzenie wiedzy z podstawowych zasad, zwyczajów i tradycji panujących w danej kulturze. Dzięki temu zakres pracy wprowadzający aspekty edukacji wielokulturowej, jaki wyznaczymy dla naszego przedszkola, będzie adekwatny do potrzeb.

2. Zapoznajmy się z systemem edukacji kraju, z którego przyjechał przedszkolak – w miarę możliwości postarajmy się dowiedzieć, czy dziecko w dotychczasowej edukacji, już opracowywało dany materiał, który występuję w naszym systemie edukacji, naszej podstawie programowej wychowania przedszkolnego. Jest to doskonały moment, aby poznać umiejętności naszego nowego dziecka, jego obraz świata. Może się okazać, że nasz nowy przedszkolak już posiada umiejętności, którymi może się pochwalić na tle grupy. To zdecydowanie ułatwi proces adaptacji i edukacji w nowym miejscu i nowej grupie. Usystematyzuje także, system pracy naszych nauczycieli.

3. Koniecznie nawiążmy współpracę z psychologiem – czasami sytuacje problematyczne możemy błędnie odbierać jako nieposłuszeństwo ze strony dziecka, a tak naprawdę pewne trudne zachowania mogą mieć naturę psychologiczną. Nie bójmy się prosić o pomoc fachowców, gdyż ta pomoc pozwoli nam na wyjaśnienie czasami niezrozumiałych dla nas zachowań naszych maluchów, którzy mogą pochodzić z różnych kultur. Co więcej, pozwoli stworzyć taki system pracy, aby edukacja wielokulturowa w naszej placówce zaspokajała potrzeby naszego nowego malucha, ale także nie zaburzała pracy w sferze edukacji polskich dzieci.

4.Nawiążmy kontakt z rodzicami dziecka – postarajmy się o jak najszybsze nawiązanie współpracy z rodzicami. Mogą nam oni bardzo pomóc w zrozumieniu różnych zachowań. Z całą pewnością będą pomocni w organizacji zajęć adaptacyjnych. Niekiedy problemem jest nieznajomość języka polskiego. Dobrze byłoby, gdybyśmy sami rozmawiali w języku np. angielskim. Rodzice naszego przedszkolaka powinni mieć poczucie, że w polskim przedszkolu nie stanie się krzywda ich dziecku, że będzie ono pod dobrą opieką. Musimy przygotować się na różne postawy rodziców – od ciągłego oczekiwania pod przedszkolem czy salą, po całkowity brak zainteresowania. Miejmy na uwadze fakt, że zachowania rodziców dzieci odmiennych kulturowo mogą się różnić od zachowania rodziców polskich dzieci.

5. Przygotujmy grupy przedszkolne na przyjęcie nowego przedszkolaka – dzieci nie zawsze potrafią poradzić sobie konstruktywnie ze swoistą „innością”, nie zawsze potrafią z otwartością przyjąć do swego grona nowego kolegę. Przygotujmy je na to. Ciągle uzmysławiajmy dzieciom, że na świecie żyją ludzie, którzy pomimo różnic są do siebie bardzo podobni. Dobrze, gdy istnieje możliwość przeprowadzenia części zajęć jeszcze przed rozpoczęciem uczęszczania nowego malucha do naszego przedszkola. Takie zajęcia wprowadzą nasze grupy przedszkolne do kultur odmiennych, przygotują je na przyjęcie nowego kolegi/kolegów, od których będą mogli się uczyć różnicowania świata.

6. Przygotujmy polskich rodziców – jest to działanie często pomijane, ale niezmiernie istotne. Często pojawia się myślenie stereotypowe i traktowanie przybyszów, jako potencjalne zagrożenie. Zaistniała wielokulturowość w naszej placówce dotyczy także ich. Oni też powinni być grupą docelową wprowadzanej w placówce edukacji wielokulturowej. Warto uprzedzić polskich rodziców, że do przedszkola przychodzi nowy przedszkolak i wyjaśnić, z jakich powodów znalazł się w Polsce, przedstawić różnice kulturowe i religijne, zwrócić uwagę na zachowania typowe dla danego obszaru kulturowego, uzmysłowić, że możliwość nauki w międzykulturowej grupie jest dla polskich dzieci cennym doświadczeniem, dzięki któremu w naturalnych warunkach będą mogli uczyć się postawy tolerancji i akceptacji. Postawa rodziców ma wpływ na zachowanie ich dzieci, a wprowadzenie kompleksowej edukacji międzykulturowej może nam tylko pomóc.

Kamień milowy w kształceniu dzieci odmiennych kulturowo – czyli nauka języka polskiego

Aby jak najlepiej wprowadzić ten etap w życie naszego malucha, postarajmy się poświęcić czas na stworzenie programu, w którym edukacja i wielokulturowość wzajemnie się uzupełniają. Wplećmy w program zajęć naukę języka polskiego, w taki sposób, aby nie umniejszać znaczenia języka ojczystego dziecka.

Pamiętaj!

Dla dziecka dwujęzycznego jest to długotrwały proces, zatem zadbajmy, mimo bariery językowej, o stałą komunikację i porozumiewanie się z dzieckiem, sposobami alternatywni – to ułatwi nie tylko adaptację, ale także naukę. Skuteczna nauka, edukacja to ta w warunkach poczucia bezpieczeństwa – istnienie wielokulturowości, w żaden sposób nie może wpływać na poczucie jego braku. Bezpieczeństwo możemy stworzyć poprzez poczucie dziecka, iż może nam zgłaszać swoje potrzeby w inny sposób i zostanie zrozumiane.

Metody i formy pracy ukierunkowane na naukę języka polskiego.

Skupiając się na wprowadzaniu malucha w świat naszego języka ojczystego, miejmy na uwadze naturalną potrzebę zabawy dzieci w wieku przedszkolnym. Dlatego najlepiej w naszej pracy i w programie zajęć sprawdzą się metody: oparte na obserwacji, np. pokaz, oparte na praktycznej działalności oraz aktywizujące: np. gry dydaktyczne.

Realizacja naszych celów i zajęć w aspekcie nauki języka polskiego będzie możliwa, jeżeli zwrócimy uwagę na:

• respektowanie dotychczasowych doświadczeń językowych naszego nowego przedszkolaka,
• selektywny dobór materiału językowego ze względu na jego dostosowanie do poziomu znajomości języka polskiego przez dziecko,
• stosowanie wielokanałowych sposobów prezentowania i ćwiczenia umiejętności językowych poprzez odwoływanie się do wszystkich zmysłów,
• odwoływanie się do zdolności naśladowczych dziecka, w tym do różnic kultur wykorzystanie zróżnicowanych i atrakcyjnych dla dziecka technik nauczania, uwzględniających wielokulturowość w naszej grupie przedszkolnej
• odwoływanie się do zabawy jako podstawowej formy aktywności dziecka, szczególnie w początkowej fazie (adaptacji) miejmy szczególną uwagę na organizowanie zajęć z dziećmi w formie zabawy, dajmy im szansę na poznanie pojęcia wielokulturowości właśnie poprzez zabawę.